Ken’ân Rifâî Müntesibi Osmanlı Şeyhülislâmları

Musul’un Erbil kazasında doğan Haydârîzâde, bir Kürt aşiretine mensuptur. Ken’ân Rifâî Hazretleri gibi Osmanlı maârif teşkilâtının pek çok kademesinde ve vilâyetinde görev îfâ etmiştir. 1918-1919 yıllarında Tevfik Paşa, Ali Rızâ Paşa ve Salih Paşa’nın hükûmetleri döneminde, dört defa şeyhülislâmlık yapmıştır. Haydârîzâde, Ken’ân Rifâî’nin mürşid-i azîzi Reîsü’l-meşâyih Hamza er-Rifâî’den tarîkati ahzettiği (icâzet aldığı) Medîne’de 1933’te vefat etmiştir. Kendisi fukahâdan (fıkıh âlimlerinden) olmamakla birlikte, İslâmî ilimlere ve Doğu edebiyatına vâkıf birisidir. Şuarâdandır (şâirlerdendir).

Haydârizâde İbrahim Efendi, Rifâî’ye intisab ettiği zaman şeyhülislâmın çevresindekiler bu duruma itiraz etmiştir. Aileden şeyh olan bir kimseye intisab edeceği yerde Ken’ân Rifâî gibi sivil bir şeyhe gösterilen bu ilginin sebebi sorulduğunda, kendisinin şu şekilde cevap verdiği kaydedilir: “Evet, mevkiim dolayısıyla bütün şeyhler gelip ubudiyet (kulluk) arz ederler. Ben ise Hazret-i Ken’ân’a ubûdiyet arz eylemeye gidiyorum. Çünkü birçok şeyhlerin bilgisi ve ilmi bende de var. Esat Efendi’deki kal ilmi (kelimeye yazılı olana dayanan bilgi) bende de var. Fakat beni teshir eden zâttaki hâl ilmi (eyleme ve hâle dayanan ilim) ne Esat Efendi’de var ne de bende var. Beni onun rûhâniyeti cezbetti. O da ayrı bir mesele.”